Kara umowna- czym jest i w jakich sytuacjach znajduje zastosowanie?

Zawierając umowę nigdy nie mamy pewności, że druga strona się z niej wywiąże. Dlatego też bardzo często do umowy wprowadzane są dodatkowe postanowienia mające na celu zabezpieczenie prawidłowego i terminowego wykonania umowy przez jedną lub obie strony. Jednym z takich dodatkowych postanowień jest kara umowna.

Czym jest kara umowna?

Kara umowna to dodatkowe postanowienie umowne wprowadzane przez strony do umowy w celu zabezpieczenia prawidłowego jej wykonanie przez stronę zobowiązaną do spełnienia świadczenia niepieniężnego (niewyrażonego w pieniądzu). Istota kary umownej sprowadza się do obowiązku zapłaty określonej sumy pieniężnej przez stronę zobowiązaną do wykonania zobowiązania niepieniężnego w wypadku jego niewykonania lub nienależytego wykonania.

W kontekście kary umownej należy pamiętać o tym, że dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z wykonania zobowiązania poprzez zapłatę kary umownej. Inaczej mówiąc, dłużnik nie może sobie wybrać między wykonaniem zobowiązania a zapłatą kary umownej.

Jako adwokat muszę również przypomnieć, że wysokości kary umownej nie jest uzależniona od poniesionej przez wierzyciela szkody. W toku procesu dłużnik nie może więc powoływać się na fakt, że kara umowna jest niezasadna z racji tego, iż wierzyciel wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez niego zobowiązania nie poniósł szkody.

Za co można zastrzec karę umowną ?

Najczęściej w umowach spotkać można karę umowną zastrzeżoną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonanie zobowiązania niepieniężnego.

Przesłanka niewykonania zobowiązania nie wymaga szerszego komentarza, natomiast nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas gdy dłużnik świadczy rzeczy lub usługi w mniejszej ilości od umówionych lub są one dotknięte wadami, nieprawidłowościami.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż nienależyte wykonanie zobowiązania może polegać również na jego nieterminowym wykonaniu. Chodzi tutaj zarówno o zwłokę dłużnika (gdy nieterminowe wykonanie zobowiązania wynika z jego winy) jak i o opóźnienia (gdy jest to spowodowane okolicznościami przez niego niezawinionymi).

Z mojego doświadczenia w pracy adwokata wynika, że najczęściej wysokość kary umownej jest z góry określona przez strony w umowie. W wypadku natomiast zastrzeżenia kary umownej za nieterminowe wykonanie zobowiązania może być ona liczona za każdy dzień z osobna poprzez ustalenie konkretnej kwoty (np. 1000 zł za każdy dzień) albo procentu (np. 0,5 % należności głównej za każdy dzień).

Kara umowna może zostać również zastrzeżona na wypadek odstąpienia od umowy przez stronę zobowiązaną do spełnienia świadczenia niepieniężnego.

Jeżeli w umowie zastrzeżono karę umowną zarówno za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jak również karę umowną za odstąpienie od umowy, uprawniony do naliczania kary umownej może naliczyć tylko jeden rodzaj kary.

Kara umowna a odszkodowanie

Przypomnieć należy, że kara umowna stanowi surogat odszkodowania. Nie oznacza to jednak, że strona w interesie której zastrzeżono karę umowną nie ma możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Wymaga to jednak po pierwsze, zastrzeżenia tego w umowie, po drugie zaś, wykazania poniesienia przez wierzyciela szkody przenoszącej wysokość zastrzeżonej kary umownej. W takiej sytuacji wierzyciel, chcąc dochodzić obok kary umownej również odszkodowania musi wykazać fakt poniesienia szkody i jej wysokość.

Jakie zalety dla wierzyciela ma kara umowna?

Jako adwokat nie mam wątpliwości, że kara umowna istotnie ułatwia dochodzenie roszczeń w wypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez dłużnika. W wypadku wprowadzenia do umowy takiego postanowienia wierzyciel nie musi wykazywać faktu poniesienia przez siebie szkody ani też jej wysokości. Z kolei wykazanie, że nie zaszły podstawy do naliczenia kary umownej – tj. że zobowiązanie zostało prawidłowo i terminowo wykonane – obciąża dłużnika.

 

Autorem niniejszego wpisu jest adwokat Wojciech Nowak prowadzący kancelarię adwokacką w Bielsku-Białej.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani uzyskaniem porady prawnej w tej lub innej sprawie, zapraszam do kontaktu poprzez formularz, maila bądź telefonicznie.